Câu nói “hiền tài là nguyên khí quốc gia” có lẽ ai cũng biết, nhưng tác giả của câu nói này thì không phải ai cũng biết đến. Ông chính là Thân Nhân Trung, một vị quan, một “nhà giáo dục” thời Lê sơ.
Bạn đang xem: Hiền tài là nguyên khí quốc gia là câu nói của ai
Xuất thân và khoa cử
Vào thời đầu nhà Lý, biên giới phía bắc rất bất ổn. Vùng đất này thuộc về người Tày, người Nùng và người Thái, do các tù trưởng đứng đầu. Nhà Tống luôn tìm đủ mọi cách để lấn chiếm đất, cướp bóc tại đây.Thời ấy vùng Lạng Sơn và phía bắc của Bắc Giang (Lạng Châu) thường hay được gọi là Động Giáp, bởi người dân trong vùng đều mang họ Giáp. Bấy giờ để giữ yên vùng biên giới, vua Lý Thái Tổ đã giao hảo với các Tù trưởng, gả công chúa cho Tù trưởng người Tày ở Động Giáp là Giáp Thừa Quý. Từ đó Giáp Thừa Quý trở thành Phò mã của Triều đình, Vua cũng cho đổi từ họ Giáp (甲) sang họ Thân (申) bằng cách thêm một nét.Dòng họ Thân từ đó trở thành trụ cột nơi biên giới của Đại Việt, ngăn sự xâm lấn của phương bắc. Các đời họ Thân sau này đều được vua Lý gả công chúa và phong làm Phò mã.Đến đời nhà Trần thì lệ gả công chúa cho họ Thân không còn, nhưng dòng họ Thân vẫn giữ ảnh hưởng lớn ở Động Giáp.Nhà Trần bị Hồ Quý Ly cướp ngôi. Sau đó, cuộc chiến chống quân Minh của nhà Hồ thất bại.Năm 1418, khi cuộc khởi nghĩa Lam Sơn bắt đầu thì dòng họ Thân sinh được người con trai là Thân Nhân Trung (còn gọi là Thân Trọng Đức).Nhà Lê sơ mới lập, Bắc Giang lại là nơi cách xa Kinh thành, vì thế mà trong vùng không khuyến học, lại cũng chẳng có nhân sĩ, ít thầy. Thân Nhân Trung đã sớm có chí học hành nhưng mãi đến ngoài 50 tuổi ông mới thi đỗ khoa thi năm 1469 đời vua Lê Thánh Tông.Tại khoa thi này, Thân Nhân Trung đỗ đầu kỳ thi Hội tức Hội nguyên. Ông vào thi Đình và đỗ Đệ tam giáp đồng tiến sĩ xuất thân.Phụng sự Giang Sơn Xã Tắc
Thời này vua Lê Thánh Tông tập trung khuyến học, dùng nhân tài để trị quốc, thể hiện được là bậc minh quân. Cũng như nhiều bậc hiền tài khác lúc đó, Thân Nhân Trung đã phát huy được tài năng của mình phụng sự cho Giang Sơn Xã Tắc.Ông được làm Hàn lâm viện thị độc, sau đó thăng Hàn lâm viện thừa chỉ, kiêm Đông các Đại học sĩ, kiêm Quốc tử giám tế tửu (năm 1493).Thân Nhân Trung là người phụ trách giáo dục của quốc gia trong thời kỳ giáo dục được Vua đặt lên hàng đầu để tạo ra nhân tài cho đất nước. Ông đã thực hiện tốt vai trò của người đứng đầu, chăm lo dạy dỗ cho các sĩ tử ở trường Quốc Tử Giám, đồng thời là người ra đề và chấm thi các kỳ thi Hương và thi Hội. Ông cùng Đỗ Nhuận cũng được vua Lê Thánh Tông mời vào cung để dạy học cho Hoàng tử.Vua Lê Thánh Tông cho thành lập hội Tao Đàn quy tụ 28 nhân tài kiệt xuất nhất về thơ văn lúc đó, gọi là “nhị thập bát tú”. Nếu vua Lê Thánh Tông đứng đầu gọi là “Tao Đàn Đô nguyên súy”, thì Thân Nhân Trung chính là người thứ hai, gọi là “Tao đàn Phó nguyên súy”, điều này cho thấy nhà Vua rất xem trọng tài năng của ông.Xem thêm: Tổng Hai Số Tự Nhiên Là 1644. Nếu Xóa Chữ Số Hàng Đơn Vị Của Số Lớn Ta Được Số Bé. Tìm Số Lớn
Hiền tài là nguyên khí quốc gia
Năm 1484, Lễ bộ Thượng thư Quách Đình Bảo tâu với Vua nên dựng bia tiến sĩ ở Văn Miếu – Quốc Tử Giám nhằm khuyến học và tìm kiếm hiền tài trong nước. Vua chuẩn tấu cho dựng bia tiến sĩ ghi lại họ tên, thứ bậc những người thi đậu tiến sĩ từ khoa thi năm 1442 (dưới thời vua Lê Thái Tông) đến khoa thi năm đó tức năm 1484.Người được giao soạn văn bia cho khoa thi đầu tiên năm 1442 chính là Thân Nhân Trung. Ông đã viết rằng: “Hiền tài là nguyên khí của quốc gia, nguyên khí thịnh thì thế nước mạnh mà hưng thịnh, nguyên khí suy thì thế nước yếu mà thấp hèn. Vì thế các bậc đế vương thánh minh không đời nào không coi việc giáo dục nhân tài, kén chọn kẻ sĩ, vun trồng nguyên khí quốc gia làm công việc cần thiết…”